Жанармай нарығындағы ағымдағы жағдай мен жүргізіліп жатқан жұмыстар туралы баяндалды

ҚР Энергетика министрі Болат Ақшолақов жанармай нарығындағы ағымдағы жағдай мен жүргізіліп жатқан жұмыстар туралы баяндады.

ҚР Энергетика министрінің ақпараты бойынша үш мұнай өңдеу зауытында жаңғырту жұмыстары аяқталғаннан кейін, мұнай өңдеу көлемі 3 млн.тоннаға өсті. Қазір жылына шамамен 17 млн.тонна шикі мұнай өнделеді.

Соңғы 5 жылда Біз бензин шығару көлемін 70%-ға (3 млн. тоннадан 5 млн. тоннаға дейін), дизельдік отынды – 30%-ға өсірдік (4 млн-нан 5,2 млн. тоннаға дейін), – деп хабарлады Болат Ақшолақов.

Министр энергетики РК Болат Акчулаков доложился о текущей ситуации на внутреннем рынке ГСМ.

По информации Министра энергетики РК после модернизации трех нефтеперерабатывающих заводов их производственная мощность увеличилась на 3 млн тонн и достигла почти 17 млн тонн/год.

За последние 5 лет мы увеличили производство бензина почти на 70% (c 3 млн до 5 млн тонн), а дизельного топлива – на 30% (с 4 млн до 5,2 млн тонн), – сообщил Болат Акчулаков.

Энергетика министрі атап өткендей, өткен жылы дизель отынын шығару бойынша рекордты көрсеткіш – 5,2 млн. тоннаға жетсек те, қазіргі жағдайда еліміздің бірқатар өңірлерінде дизель тапшылығы бар. 350 мың тонна көлеміндегі дефицитті (қысқы ДТ қоспағанда) қымбат бағадағы импорттық отынмен жабуға мәжбүр болдық.

Осы орайда, экономикаға маңызды өнеркәсіп секторы болып саналатын тау-кен метталлургия  кешені және темір жол салаларының тұтыну көлемі сол қалпында қалды, яғни өскен жоқ.

Как отметил Министр энергетики, в прошлом году несмотря на рекордный объем выработки дизтоплива – 5,2 млн тонн, мы ощутили нехватку в некоторых регионах страны. Возникший дефицит в объеме порядка 350 тыс. тонн (без учета зимнего ДТ) пришлось перекрывать за счет дорогого импортного топлива.

Между тем потребление основными отраслями экономики, такими как ГМК и железная дорога, оставалось на прежнем уровне.

***

Нарықтағы дизельге сұраныстың тұрақты өсу себебінің негізгі факторы транзиттік көлік ағыны, бұдан басқа Қазақстаннан шетелге сұр схема бойынша алып кетіп жатқан экспорт.

Өткен жылы мамандардың есептеуінше шетелдік транзиттік көлік тұтынған дизель көлемі шамамен 150 мың тоннаны құрады, бұдан басқа сұр экспортпен кеткен отынның көлемі шамамен 200 мың тонна («IHS Markit» есебі бойынша).

ҚР Энергетика министрі Болат Ақшолақовтың айтуынша Қазақстанда дизель отыны тапшылығының басты себебі   бағадағы диспропорция. Отандық отын бағасы көрші елдермен  салыстырғанда айтарлықтай арзан. Қазақстан – әлемдегі жанармайы арзан он елдің қатарында. Мысал үшін, Ресейде дизель бағасы орташа есеппен литріне 345 теңге, біздегі нарық бағасынан 45%-ға қымбат. Қырғызстандағы баға 64%-ға жоғары, яғни литріне 390 теңге, Өзбекстандағы баға бізбен салыстырғанда екі есеге қымбат – литріне 480 теңге, бағамыздағы айырмашылық  – 101 пайыз.

Основными факторами постоянно растущих объемов потребления являются: транзитный автотранспорт, а также «серый» экспорт в соседние страны.

Так, по самым скромным подсчетам, в прошлом году на долю транзитного транспорта пришлось около 150 тыс. тонн дизтоплива. Еще порядка 200 тыс. тонн горючего было вывезено «серым» экспортом (по расчетам «IHS Markit»).

По словам Министра энергетики РК Болата Акчулакова причина тому – значительная разница в цене. Казахстан входит в список стран с самыми низкими ценами на ГСМ. Например, в России стоимость дизтоплива в среднем составляет 345 тенге за литр, что дороже на 45%. А в Кыргызстане цена выше на 64% и составляет 390 т/л, в Узбекистане оно дороже в два раза – 480 т/л (101%).

***

Қазақстандық дизель отынын түрлі жолдарды пайдаланып, шетелге сатудан түсетін пайда 50 %-дан 120 %-ға дейін жетеді, жалпы пайда жылына шамамен 140 млн. АҚШ доллары.

Болат Ақшолақов атап өткендей,

Көрші елдердегі жағдай Қазақстанның ішкі нарығына да әсер етіп отырады. Мысалы, өткен жылдың наурызында Ресейдегі бөлшек саудадағы дизель отынының бағасы Қазақстандағы бағамен теңесіп, арзандаған болатын.

Нәтижесінде біз Ресеймен шекаралас жанармай станцияларында отынды сату көлемі азайғанын байқадық, демек Қазақстаннан жанармай шығару экономикалық тиімсіз болды.

Маржа от перепродажи казахстанского ДТ за границу составляет от 50% до 120% и более, суммарно доходит до $140 млн в год.

Как отметил Болат Акчулаков, ситуация в сопредельных странах оказывает значительное влияние на внутренний рынок Казахстана. К примеру, в марте прошлого года розничные цены на дизельное топливо РФ снизились до уровня цен РК.

В результате на приграничных с Россией АЗС существенно снизились продажи топлива, поскольку пропала заинтересованность в вывозе ГСМ из Казахстана.

***

ҚР Энергетика министрінің айтуынша көрші елдердегі баға күрт көтерілген кезде, біз дизель өндіру көлемін арттырсақ та, күз айларында оның тапшылығын қайта көрдік.

Осы жылы да бағадағы айырмашылық сақталып отыр. Нәтижесінде өткен жылғы наурыз айымен салыстырғанда тұтыну көлемі 15%-ға артқанын көріп отырмыз.

Бұл жағдай сақтала берсе, онсыз да шетел асып отырған қазақстандық дизельдің көлемі арта түсіп, биылдың өзінде 850 мың тонна дефицитке тап болуымыз мүмкін.

Алдыңғы жылдары тапшылықты өндіру көлемін арттыру арқылы жауып отырсақ, қазір отандық мұнай зауыттары максимальді режимде жұмыс жасап тұр. Алдағы 6 жылда дизель көлемін бірнеше есе арттыратын мүмкіндік жоқ (Шымкент зауытын кеңейткенше).

Аталған себептерге байланысты Қазақстан арзан отынмен басқа елдердің экономикасын субсидияландырып, өз ұлттық мүддесіне зияны тиіп жатыр деп айтуға толық негіз бар, – деп атап өтті Энергетика министрі Болат Ақшолақов.

По словам главы Министерства энергетики РК пошел резкий рост розничных цен в соседних странах и, как следствие, уже осенью, несмотря на увеличение производства ДТ, мы снова столкнулись с острой нехваткой топлива.

В этом году диспаритет цен сохраняется. Как итог, в марте т.г. мы видим рост потребления по сравнению с аналогичным периодом прошлого года на 15%.

В такой ситуации казахстанский дизель будет однозначно «утекать» в другие страны в еще больших объёмах. Уже в этом году мы можем столкнуться с дефицитом в объеме до 850 тыс. тонн.

Если раньше дефицит частично перекрывался за счет наращивания объемов производства, то сейчас наши НПЗ работают на пределе своих возможностей. В ближайшие 6 лет существенно увеличить производство ДТ физически невозможно (до расширения Шымкентского НПЗ).

Таким образом, Казахстан своим дешевым топливом фактически субсидирует экономики других стран в ущерб собственным национальным интересам, – подчеркнул Министр энергетики Болат Акчулаков.

***

ҚР Энергетика министрі отын тапшылығын төмендету үшін Қазақстандағы ЖЖМ бағасын реттеу шараларын атап өтті:

• жанармайды темір жол және көлікпен шығаруға тиым салынды;
• ресурс иелеріне жанармайды тікелей жанармай станцияларына сатуға міндеттейтін заңнамалық нормалар қабылданды;
• мұнайды жеткізу және мұнай өнімдерін сату кезіндегі өнімсіз делдалдар алынып тасталды.

Бұдан басқа, өткен жылдың тамыз айында біз тапшылықты азайту үшін сараланған баға (450 тг.) және лимиттер (300 литрге дейін) енгіздік.  Бірақ барлық шектеулерге қарамастан, «көлеңкелі экспорт» арқылы отынды шығару мүмкіндіктері табылды. Осыған байланысты, тапшылықты болдырмау үшін Біз шұғыл түрде қымбат импорттық отынды сатып алуға мәжбүр болып отырдық, – деп атап өтті Энергетика министрі.

Министр энергетики РК озвучил меры регулирования цен на ГСМ в Казахстане для снижения дефицита топлива, а именно:

– введен запрет на вывоз ГСМ железнодорожным и автомобильным транспортом;

• приняты законодательные нормы, обязывающие ресурсодержателей продавать ГСМ напрямую заправочным станциям;
• устранены непродуктивные посредники при поставках нефти и реализации нефтепродуктов.

Кроме этого, для снижения дефицита в августе прошлого года нами был введен механизм дифференцированных цен (для иностранцев – 450 тенге/литр) и лимит заправки (не более 300 литров в день). Однако «теневой экспорт» всегда находит возможности для обхода ограничительных мер.

И каждый раз мы вынуждены в срочном порядке закупать дорогое импортное топливо, чтобы не допустить нехватки, – отметил Министр энергетики РК Б. Акчулаков.

***

Энергетика министрлігінің басшысы Б. Ақшолақов мыналарды қысқаша қорытындылады:

Ағымдағы төмен бағаларды сақтап отырсақ, біз қанша жанармай өндірсек те, барлық сұранысты қамтамасыз ете алмаймыз, бұл бір.

Екінші – бағалар арасындағы айтарлықтай айырмашылыққа байланысты көрші елдерге «ағын» жалғаса береді, оның көлемі арта түседі. Ешқандай шектеулер күтілген нәтиже бермейтіні анық.

Үшінші, жанармай бағасындағы диспропорция «көлеңкелі» нарықты дамытып, ұлттық экономикаға/мүддеге кері әсерін тигізеді.

Төртінші, жанармайға төмен бағаның сақталуы мұнай-газ саласына инвестиция тарту, оны дамытуға, геологиялық барлау жұмыстарын жүргізіп, ресурстық базаны толықтыруға мүмкіндік бермей отыр.

Глава Минэнерго Б. Акчулаков коротко резюмировал следующее:

Первое, с текущими ценами сколько бы мы не увеличивали производство ГСМ, его всегда будет не хватать.

Второе, с такой разницей в ценах, «переток» в соседние страны как был, так и будет продолжаться. При этом объемы «перетока» будут только увеличиваться. Никакие ограничительные меры не дадут должного эффекта.

Третье, сохранение диспаритета цен на ГСМ создает стимулы для работы «теневого» рынка и наносит ущерб национальным интересам Казахстана.

Четвертое, низкие цены на ГСМ не дают возможности привлекать инвестиции и развивать нефтегазовую отрасль, проводить геологоразведку и пополнять ресурсную базу.

***

Ішкі нарықтағы жанармай жағдайын тұрақтандыру үшін Қазақстанның көрші елдермен салыстырғандағы бағадағы айырмашылықты төмендету қажет. Бұл қиын, бірақ қажет шешімге бару керекпіз, оны мойындау керек – бөлшек саудадағы жанармай бағасын көтеру қажет, оның ішінде:

• АИ-92 и АИ-93 маркалы бензинге бағаны литріне 182-187 теңгеден 205 теңге қылу (өңірге байланысты), өсім – 11%;
• дизель отынының бағасын литріне – 295 теңгеге, орташа есеппен өсім – 20%. Қазір өңірге байланысты баға 230 теңгеден 260 теңгеге дейін болып тұр.

Осындай бұйрықтың жобасы бүгін жарияланатын болады, – деп хабарлады Энергетика министрі Болат Ақшолақов.

В целях стабилизации внутреннего рынка ГСМ необходимо снизить ценовую разницу между Казахстаном и соседними странами. Поэтому мы должны пойти на сложный, но в то же время нужный шаг – повысить предельные розничные цены, в частности:

• на бензин марки АИ-92 и АИ-93 со 182-187 (в зависимости от региона) до 205 тг за литр (рост 11%);
• а цена на дизель составит 295 тг. за литр. Сейчас в зависимости от региона цена варьируется от 230-260 тг. (в среднем рост 20%).

Соответствующий проект приказа будет опубликован сегодня, – сообщил Министр энергетики Болат Акчулаков.

***

«Бағадағы айырмашылық мәселесін қазір қолға алмасақ, алдағы уақытта біз үлкен тапшылықтың куәгері боламыз. Бұдан басқа, экономикалық маңызды саланы дамыту мүмкіндігінен айрылып, еліміздің энергетикалық қауіпсіздігіне де әсер етеді», – деп қорытындылады Энергетика министрі Болат Ақшолақов.

«Если сейчас не сократить разницу в ценах, то уже в ближайшее время мы столкнемся с тотальным дефицитом топлива. Более того, это закроет пути для дальнейшего развития отрасли и угрожает энергетической безопасности страны», – резюмировал Министр энергетики Болат Акчулаков.