Сауда саласына тәртіп керек

Президент өз тапсырмасы бойынша Ауыл шаруашылығы министрлігі алдын-ала сатып алу тәсілдерін кеңірек қолдана бастағанын атап өтті. Биылғы шілдеге дейін әлеуметтік маңызы бар 47 мың тонна азық-түлікке қатысты осындай шарттар жасалды. Қ.Тоқаевтың сөзіне сүйенсек, мұндай көлемдегі тауар ішкі нарыққа айтарлықтай ықпал етпейтіні анық.

«Өнімді ауыл шаруашылығы тауарларын өндірушілерден алдын-ала тікелей сатып алу жолдарын айқындау қажет» деп жалғады сөзін Президент. – Мұнымен құзырлы министрліктер айналысуға тиіс. Ауыл шаруашылығы министрлігі осы тәсілді жетілдіру үшін тиісті қауымдастықтарды және нарық субъектілерін жұмылдыруға тиіс.

Тағы бір өзекті мәселе – өнімді сату. Өкінішке қарай, еліміздегі өнімнің бәрі бірдей дүкен сөресінен табыла бермейді. Импортпен қатар, ішкі кедергілер де бар. Ауыл шаруашылығы тауарларын өндірушілердің мәселелері де аз емес. Олар тауардың үздіксіз жеткізілуін, өнім сапасының тұрақты болуын қамтамасыз ете алмайды. Басқа да талаптар бар. Әрине, мұның бәрін біртіндеп ретке келтірген жөн. Сондықтан фермерлерге қолдау көрсету тәсілдерін бірлесе әзірлеуді тапсырамын. Керек болса, «Атамекен» кәсіпкерлер палатасын осы жұмысқа тарту керек. Шаруа қожалықтарына ірі сауда желілерімен тығыз байланыс орнатуға мүмкіндік берілуі керек. Мұндай мүмкіндік олардың жұмысын жандандырып, салаға инвестиция тартуға жол ашады.

Отандық тауардың сауда орындарына кедергісіз шығарылуын қамтамасыз ету керек. Бұл – өте маңызды мәселе. Сондай-ақ, өнімге қосылатын бағаны нақты белгілеп, арада жүрген саудагерлер санын азайту қажет. Ол үшін, ең алдымен, жедел түрде тиісті заңнамалық шараларды қабылдауымыз керек. Үкімет «Атамекен» кәсіпкерлер палатасымен бірлесіп, «Қазақстанда жасалған» жалпыұлттық жобасын бастау үшін ұсыныстар әзірлеуге тиіс».

Мемлекет басшысы сауда саласында тәртіп орнату өте маңызды екенін атап өтті. Өйткені бұл салада көлеңкелі экономика өршіп тұр, сауданың 40 пайызы мемлекет назарынан жасырылатын көрінеді. Алыпсатарлық, бағаны қолдан көтеру, тапшылықты қолдан жасау секілді заңсыздықтар жетерлік. Мұның бәрі тауарлар құнын қымбаттатады.

«Үкіметке Бас Прокуратурамен бірге базар иелерін бағаны ұстау, адал бәсекелестікті сақтау, саудагерлердің мүддесін сауда алаңдары әкімшіліктерінің заңға қайшы әрекеттерінен қорғау бойынша жауапкершілігін арттыру шараларын күшейту қажет. Үкімет пен әкімдерден қолданыстағы құралдардың тиімділігін арттыру, сондай-ақ жұмысқа жаңа тәсілдерді енгізу бойынша нақты қадамдар күтемін.

Күрделі халықаралық ахуал жағдайында азық-түлік қауіпсіздігінің өзектілігі еселеп артады. Әлемдік азық-түлік бағасының өсімі қазірдің өзінде 34 пайызға жетті. Бидай бағасы 47 пайызға, жарма 18 пайызға қымбаттады. Құрғақ ауа райына байланысты Еуропалық одақ, АҚШ, Канада және басқа да елдерде түсімнің төмендейді деп күтілген.

Осы орайда, Қазақстанда ауыл шаруашылығы өндірісінің өсу қарқынының баяулауы байқалады. Сары май өндірісі 12 пайызға, өңделген сүт – 7,5 пайызға, қант – 5,5 пайызға, ірімшік 3 пайызға төмендеді. Бұл ретте импорт көлемі 22 пайызға өсті. Әсіресе сүт импорты 17 пайызға өсті.

Жауапты министрлік 2023 жылы Қазақстан құс еті (импорттың үлесі қазір 40 пайыз), шұжық өнімдері (44 пайыз), балық (60 пайыз), ірімшіктер мен сүзбе (50 пайыз), қант (60 пайыз), сүт өнімдері (4 пайыз) бойынша азық-түлік тәуелсіздігіне қол жеткізетінін хабарлады. Бірақ жағдай мүлдем бөлек екенін көріп отырмыз», деді Президент.