Министрлерге сөгіс жарияланды

Қ.Тоқаев бұған дейін іске қосылған жеті қант зауытының төртеуі ғана Алматы және Жамбыл облыстарында жұмыс істеп тұрғанын жеткізді. Онда да олардың қуатының үштен бірі ғана қолданылады екен. Ауыл шаруашылығы министрлігі қызылша қантының үлесін 2026 жылға қарай 6 есе, 7 пайыздан 43 пайызға дейін көбейтуді жоспарлап отыр. Бірақ кейінгі төрт жылда қант қызылшасының алқабы үш есеге қысқарып кеткен.

«Қазақстан сырттан келетін қантқа 90 пайызға тәуелді. Бұл жерде Еуразиялық экономикалық одақтың аясындағы шешімдерге сілтеуге болады. Бірақ бұл – бәрібір Үкіметтің үлкен кемшілігі. Яғни мемлекеттің ұстанымын қорғай алмады. Сондықтан министрлер Бақыт Сұлтанов пен Ербол Қарашөкеевке сөгіс жариялаймын. Үкіметке шұғыл тәртіпте қант саласын дамытудың жеке салалық жобасын әзірлеу керек. Ондағы мақсат – импортқа тәуелділікті айтарлықтай қысқартып, өзіндік қамтамасыз етуге біртіндеп көшу.

Бұл салаға отандық және шетелдік инвесторлар тарапынан қызығушылық айтарлықтай жоғары, дұрыс тәсілдер қажет. Бұл – ішкі саяси мәнге ие принципті мәселе. Дүкендерде не болып жатқанын көріп отырмыз. Ұят!

Бұған дейін тапсырмам бойынша Азық-түлік қауіпсіздігінің орта мерзімді жоспары әзірленген болатын. Бірақ бұл Жоспарда нақты әрекеттер алгоритмінің орнына тек жақсы ниет жиналған. Оның орындалмай қалу қаупі бар. Ауыл шаруашылығы техникасы паркін жаппай жаңартуға қатысты өзекті мәселені қосымша қарастыру қажет», деді Президент.

Мемлекет басшысы бұл мақсатта қаржыландырудың бүкіл тәсілін пайдалануды ұсынды. Отандық ауыл шаруашылығы техникасын сатып алу үшін жеңілдікпен несиелеу механизмін енгізуді тапсырды.

«Агроөнеркәсіп кешенін дамытпай, азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз ету мүмкін емес. Бұл – аксиома. Өнім алу тиімділігі әлемдік деңгейден әлдеқайда артта қалған. Өзіміздегі тұқыммен қамтамасыз ету 51 пайызды ғана құрайды. Картоп пен қант қызылшасы секілді өнімдерде бұл көрсеткіш 10 пайыздан аспайды.

Біз импорттық тұқымға аса тәуелдіміз. Үкімет тәжірибелі шаруашылықтар негізінде бастапқы тұқым шаруашылығын дамытуы керек. Кәсіпорындарға техниканы жаңартуға көмектесу, сондай-ақ агроғылымды жан-жақты ынталандыру қажет. Өнімділік пен шығымдылық агротехнологиялардың сақталуына айтарлықтай байланысты. Елімізде шаруалар қажетті тыңайтқыштың төрттен бір бөлігін ғана шығарады. Бұл олардың құны жоғары болуына байланысты.

Елдегі тыңайтқыштар нарығы импортқа және бірнеше отандық өндірушіге тәуелді. Сонымен қатар жуырда жүргізілген тексеру барысында отандық фермерлерге қымбатқа сату фактілері анықталды. Мысалы, «Қазфосфат» ЖШС еншілес компанияға («KAZ Chemicals» сауда үйі» ЖШС) тыңайтқыштардың қомақты көлемін сатқан. Бұл сауда үстемесін 30 пайызға дейін өсірген. Бұл жағдайды монополияға қарсы әрекет ету шараларымен реттедік. Өндіруші заңсыз кірісін қайтарады», деді Қ.Тоқаев.

Президент тиісті ведомстволар бұл мәселені қатаң бақылауда ұстауы керек деп тапсырма берді. Жалпы, тыңайтқыш тапшылығы – әлемдік үрдіс. Қазақстан жыл сайын 600 мың тоннадан астам минералды тыңайтқыштарды импорттайды. Соның 80 пайызы (500 мың тонна) Ресейден әкелінеді. Мемлекет басшысы Үкіметке тыңайтқыш тапшылығы мен оның құнын асыра бағалаудың алдын алу үшін кешенді шаралар қабылдауды жүктеді.

Сондай-ақ Қазақстанда дәлелденген қоры бар бірқатар калий және фосфоритті кен орны бар екенін еске салды. Оларды өнеркәсіптік дамытуды қолға алып, отандық тыңайтқыштар өндірісін жолға қою керек екенін жеткізді. Әйтпесе, тыңайтқышқа импорттық тәуелділіктен шыға алмайды. Осыған байланысты Үкіметке бұл мәселені ерекше бақылауға алуды тапсырды.