Сауран ауданының тұрғындарының сұрауы бойынша Сауран ауданы білім бөліміне қарасты барлық білім ошақтарының басшыларына мектептердің қазіргі материалдық-техникалық жағдайы, оқушылардың білім деңгейі, мұғалімдердің біліктілігі туралы сауал жолдаған едік. Осыған орай креативті индустрияны дамыту бойынша Сауран ауданының білім бөліміне қарасты Әшірбек Сығай атындағы мектептің директорының біздің сұрақтарымызға берген жауабымен таныс болыңыздар.
– Мереке Кенжетайқызы, оқу жылы аяқталды. Мектеп бітіруші түлектердің саны қанша?
– Сауран ауданы білім бөліміне қарасты Әшірбек Сығай атындағы жалпы білім беретін мектебін 2023-2024 оқу жылында 11 сыныпта 44 оқушы бітіреді. Оның ішінде 24 оқушы қазақ бөлімін, 20 оқушы өзбек бөлімінде оқиды.
– ҰБТ-ға дайындық барысына мектеп жауапты емес, дегенмен білім ұясынан түлеп ұшқан оқушылардың жоғары оқу орындарына көптеп түскені сіздерге де үлкен абырой. Түлектердің қанша пайызынан жоғары үміт күтіп отырсыздар?
– Биылғы мектеп бітіруші түлектердің 75% -нан үміт күтіп білім грантын жеңіп алады деп отырмыз.
– Көпшілік арасында 11 сынып оқушылары ҰБТ-ға дайындалу үшін қосымша сабақтарға барып, мектепке келмейді деген пікір бар. Осы сұрақ жөнінде редакциямызға оқырмандар тарапынан «Ата-ана ұл-қыздарын мектеп мұғалімдеріне неге сеніп тапсыратыны, алайда ҰБТ-ға дайындық кезінде қосымша сабақтарға қаржы төлейтіні ұстаздар қауымын ойландырмай ма?» деген сауалдар келуде. Бұған не дейсіз?
– Мектебімізде 11 сынып оқушыларын ҰБТ-ға дайындау үшін оқу жылының басынан бастап әр пәнге қосымша сабақ кестесі бекітілген. Қосымша сабақ – Ұлттық бірыңғай тестілеуге дайындықтың тиімді жолы. Қосымша сабақтың мақсаты – оқушыларды сапалы дайындаудың арқасында ҰБТ-ны жақсы тапсыруға ықпал ету. Қосымша сабақтың міндеттері – оқушылардың сабақта алған білімдерін тереңдету, пәнге деген қызығушылығын ояту, оқушыларды еңбек сүйгіштік пен жауапкершілікке тәрбиелеу. Күтілетін нәтиже – ҰБТ – да жоғарғы нәтиже көрсету. Күнделікті сабаққа қарағанда қосымша сабақтағы жұмыс түрі басқа материалдармен және басқа жолмен жүзеге асырылады. Қандай сабақ болмасын қазіргі заманғы жаңа оқыту технологиясын кеңінен пайдалануға болады. Мысалы: проблемалық оқыту, деңгейлеп-саралап оқыту, ойын, тірек-сигналдары және т.б. оқыту түрлерін көбірек пайдаланылады. Мектептегі қосымша сабақтар сабақтан тыс уақытта, яғни түстен кейін өткізіледі.
– Мектеп асханасының сапасын бақылауда ұстау директордың бір міндеті болып есептелетін шығар. Олай болса сіз басқарған білім ұясындағы асханаға қандай баға бересіз?
– Мектеп асханасы күнделікті өз бақылауымда болады. Асханамыз таза, талапқа сай жасақталған. Асхананың жұмыс істеу кестесі мен ас мәзірі және құзыретті мекемелерімен бекітілген 4 апталық ас мәзірі бар. Мектептің медбикесі асханадағы дайын және шикі тағамдарды алдын-ала бақылап, олардың санитарлық нормаларға сәйкес екендігін журналға толтыру және оларды тұтынуға рұқсаттама беріледі. Оқушылардың тамақтанатын орындары мен әрбір балаға берілетін ыдыс түрлері жеткілікті. Оқушыларға берілетін барлық тағам түрлері алдын-ала медбикенің қадағалауынан өтіп барып беріледі. Мектеп асханасында жұмыс жасайтын жұмысшылардың барлығында санитарлық кітапшалары бар. Жалпы мектеп асханасында тамақтанудың гигенасы мен санитарлық нормалары сақталған және оқушылардың дұрыс тамақтануына барлық жағдайлар жасалған.
– Өзіңіздің мамандығыңыз және осы саладағы қызмет өтіліңіз жөнінде мәлімет берсеңіз. Директорлық қызметке педагогикалық тәжірибеңіз жеткілікті деп есептейсіз бе?
– Қазақ тілі мен әдебиеті пәні мұғалімі мамандығы бойынша Ақмола қаласындағы Л.Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университетінде білім алдым. Университетте 1994-1998 жылдар аралығында оқыдым. Ұстаздық еңбек жолымды Астана қаласы, Шортанды ауданы, Новокубанка орта мектебінен бастадым. 1998 жылдан бастап мұғалім болып еңбек етіп келемін. Мен үшін мұғалімдік – ол өте үлкен, дара жол. Бұл қызметте еңбек ету – әр адамның қолынан келе бермейтін іс. Ұстаздық жолда қажырлы қайрат керек. Баламен жұмыс істеу өте қиын. Баламен бала болып, тіл табысу, әрқайсысының мінезін зерттеп, онымен жылы сөйлесіп, қызмет атқару оңай жол деп есептемеймін. Сол себепті мектепте мұғалім болып істеген әрбір адам шыдамды, төзімді, қажырлы, қайратты болуы керек.
Қазіргі таңда педагогикалық еңбек өтілім 25 жылға жуықтапты. Оның 11 жылында директордың оқу ісі жөніндегі орынбасары қызметін атқардым. Ал 2021 жылдан бастап мектеп басшысы қызметіндемін. Мектеп басшысы – білім саласындағы болып жатқан өзгерістерді жүзеге асырудың сәттілігін анықтайтын білім беру саласындағы шешуші тұлға.
Қазіргі уақытта мектеп директоры үйлестіруші, әлеуметтік құрылысшы, жаңа, прогрессивті және демократиялық барлық нәрсені жеткізуші болып табылады. Әртүрлі басқару қағидаларына сүйене отырып, басшы ретінде өз жұмысымда тұлғаға бағытталған әдісті ескере отырып, мұғалімдерге деген жеке әдісті қолданамын. Сонымен қатар облыстық көшбасшылық қауымдастығының құрамындамын.
– Жас жеткіншектердің оқу үлгерімі, тәрбиесі секілді азамат ретінде қалыптасуына мектептің де қосар үлесі мол. Осы ретте оқушыларға үлгі болатын педагогтердің білім берумен қатар білім ұясындағы мәдениеті яғни өзара ынтымағы мен жүріс тұрысына қатысты не айтасыз?
– Бүгінгі таңда ұрпақ тәрбиесі мәселесі елімізде, тіпті бүкіл әлемдегі ең өзекті мәселе. Мектеп – өскелең ұрпақты тәрбиелеу жүйесіндегі шешуші буын. Оның жас ұрпақты тәрбиелеудегі рөлі өте зор. Жеткіншектік кезең бұл тану, білу процесінің ең күшті дамитын кезеңі болып қана қарамастан, өзінің мінез-құлқын өзгертетін ең өзекті мезгілі; ата-ана жеткіншектердің жарқын үлгісі. Ал мектеп біліммен және тәрбиемен сусындататын алтын ұя. Қазіргі кезеңдегі үлгілі педагогтардың бірі Б.Сағындықұлы өз еңбектерінде былай деп атап көрсеткен еді, «мектеп өз бетімен жеке жұмыс жүргізуі жеткіліксіз, мектеп әр отбасымен ынтымақтаса отырып, олардың басын қосып біріктіру арқылы белгілі статус ала отырып, тәрбие орталығына айналады», яғни ата-анамен мектеп бірлесіп сәйкесті жұмыс істегенде ғана жеткеншіктердің дұрыс тәрбиеленуіне, дамуына тамаша негіз қаланады.
– Педагог мәртебесі көтерілді. Соған сәйкес оқушылардың білім сапасы мен ұстаздардың біліктілігі жетілдірілді ме?
– Білім сапасын арттыру үшін басты мақсат-мұғалімнің кәсіби шеберлігін арттыру, үздіксіз білім алу арқылы сапалы білім беру көзделеді. Мұғалім кәсіби шеберлігін ұдайы жетілдіріп отыруының арқасында өзінің білімін үздіксіз көтеріп отырған жағдайда ғана сапалы білім беруге ұмтылады. Өркениет көшінен қалмай білім беру ісін зор ізденушілікпен жұмыс жасағанда ғана оқушының білім сапасы артады. Қазіргі ХХІ ғасыр ақпараттық технологияның дамыған дәуірі. Осы тұста болашақтың кемелденуі жолында білімді шәкірттеріміз, еліміздің болашағы болмақ. Бәсекеге қабілетті ұрпақ тәрбиелеу үшін, мұғалімнің үздіксіз білімін жетілдіруі сапалы білім кепілі болмақ. Мұғалімнің рөлі сапалы білім берудің айғағы. Мұғалім үздіксіз білім алып, өз білімін көтеру арқылы шығармашылықпен жұмыс жасап, болашақ жастарды сапалы білім алуға жетелейді. Мектебіміздің мұғалімдері үнемі біліктілік арттыру курстарынан өтіп білімдерін жетілдіруде. Осы 2023-2024 оқу жылының наурыз айындағы қорытындысы бойынша мұғалімдеріміздің 57% -і өз кәсіби білімдерін жетілдіруде біліктілік арттыру курстарынан өтті.
– Вейпке және насыбай атуға, темекі өнімдерін тұтынуға елімізде тыйым салынғаны белгілі. Осы бағытта аталған мәселенің алдын алу үшін мектепте қандай шаралар атқарылып келеді? Баланы одан қалай қорғауға болады?
– Балалар мен жасөспірімдердің темекі шегу мәселесі қазіргі уақытта өзекті. Тіпті мектеп оқушылары арасында дәл осы электронды темекіні шегу (бу тарту) сәнге айналды. Көптеген қоспалардың, темекі өнімдері сияқты, құрамында никотин бар, сондықтан бұл заттың ағзаға теріс әсерінің барлық түрлері электронды темекіге тән. Сонымен қатар, вейперлер олардың денсаулығына зиян тигізбейтініне сенімді, олар классикалық темекі шегуден гөрі жиі бу тартып, никотинді көп тұтынуда.
Ата-аналармен және басқа да жақын ересектермен сенімді қарым-қатынас – тәуелділіктен арылудың басты шарты болып табылады, балаларға никотинге тәуелділік, оның зияны мен болашақтағы өмірге әсері туралы хабарлау керек.Баланың сүйікті ісінің, қызығушылықтарының болуына назар аудару керек деп ойлаймын. Ерте жастан бастап балаларды спортқа және түрлі ермек іске баулуға болады. Жасөспірімдермен әңгіме барысында қатаң тыйымдарға қарағанда, вейп пен электронды темекісіз өмірдің артықшылықтарына назар аудартқан жөн. Көптеген балалардың пікірінше – тыйым салынған нәрсені міндетті түрде сынап көру керек деп ойлайды. Жасөспірімдердің ағзасына қандай зиян келтіретінін және болашақта олардың денсаулығына қалай әсер ететінін түсінуі маңызды. Осының барлығын үнемі жоғарғы сынып оқушыларымен түсіндіру жұмыстарын тұрақты түрде атқарып келеміз.
– Жас мамандардың мектепке орналасуына кедергі көп деген шағымдар әлі күнге дейін толастар емес. Соның салдарынан көптеген жастар дипломы бола тұра басқа салаларда еңбек етуде. Мектептегі бос орындарға жас мамандарды қалай таңдап аласыз?
– Өзіңіз де жақсы білесіз, білім мекемелеріндегі білім сапасының артуы мұғалімге тікелей қатысты. Сол себепті мектептерде мықты мамандардың жұмыс істеуі заңды құбылыс. Дейтұрғанмен, жас мамандардың да білімі мен білігі жоғары болса, жұмысқа орналасуына ешқандай кедергі жоқ. Бүгінгі Заңға сәйкес жас мамандардың жұмысқа сәйкес келетін талаптардан өтуіне рұқсат беріп отыр. Егер бос орын болса, барлық талаптарға сәйкес келетін болса, ондай мықты жас мамандарға есік ашық. Тек жас маман сол өзі беретін пәннен білімі мен білігіне өте сенімді болуы керек. Мектебімізге бос лауазымға жұмысқа орналасу Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2012 жылғы 21 ақпандағы №57 бұйрығымен бекітілген мемлекеттік білім беру ұйымдарының бірінші басшылары мен педагогтерін қызметке тағайындау, қызметтен босату қағидаларына сәйкес білім беру ұйымдарының бірінші басшылары мен педагогтерін тағайындау конкурстық комиссияның оң шешімі негізінде жүргізіледі. Қабылданған жас мамандарға тәлімгерлік бекітіліп, жылдық жоспар бойынша тәлімгерлік етіледі.
– Мектептегі педагогтердің, жалпы оқушылардың ұлттық құрамын сонымен бірге, қазақ тілі мен қазақ әдебиеті пәндерінен сабақ беретін ұстаздардың аты-жөні жөнінде мәлімет бере кетсеңіз?
– Мектебіміз қазақ -өзбек аралас мектебі, педагогтердің саны-90. Оның ішінде ұлты қазақ мұғалімдер – 57, ал ұлты өзбек мұғалімдер саны -33. Жалпы мектепте 673 оқушы бар. Оның 395-і қазақ ұлты болса, ал қалған 278-і өзбек ұлты. Қазақ тілі мен әдебиеті пән мұғалімдері:Алиева Мереке Кенжетайқызы,Оспанова Нурзада Орынбайқызы, Шерметова Ұмсынай Халменқызы, Назаров Ораз Баймаханбетұлы, Сабыр Айнұр Сабырқызы, Дүйсекеева Ақерке Еркебұланқызы, Бекжанова Лаура Ергешбайқызы Елубай Гүлсім Алтайқызы,Сәрсенова Жанат Талғатқызы.
– 2020 жылы ұлттық стандартқа сай білім беру мекемелерінде қыздарға және ұлдарға арналған жеке гигиена кабиналардың болуын міндеттеді. Олар ғимараттың әр қабатында орналасуы керек. Тағы қызметкерлердің өздерінің де жеке дәретханасы болу талап етілген болатын. Өзіңіз басқарып отырған мектеп жоғарыдағы стандартқа қаншалықты сай?
– 2021 жылы жаңа типтік үлгіде салынған мектеп болғандықтан ұлттық стандартқа сай мектеп ғимаратының әр қабатында қыздарға және ұлдарға арналған жеке гигиена кабиналары бар. Сонымен қатар мектеп қызметкерлеріне жеке дәретханасы бар. Бұл оқушылардың қауіпсіздігін арттыруға мүмкіндік береді. Бұдан бөлек мектебімізде ерекше қажеттіліктері бар оқушылар үшін де тиісті инклюзивті талаптар ескерілген.
– Мектептегі педагогтер құрамын және санатына қарай біліктілік деңгейін атап өтсеңіз?
– 2023-2024 оқу жылы бойынша мектебімізде 90 педагог жұмыс істейді. Оның барлығы дерлік жоғары білімді мамандар. Педагогтардың санатына тоқталатын болсам, шебер – 2, зерттеуші – 16, сарапшы – 16, 30 модератор, 26 педагог. Педагогтардың 95%-і біліктілікті арттыру курстарынан өткен.
– Қазіргі таңда мемлекеттік мектептермен бірге жекеменшік мектептердің де саны артып келеді. Осы аралықта өзіңіз басқарып отырған мектептің жеке мектепке қарағандағы ерекшелігін айтып өтсеңіз?
– Мектебіміз «Қазақстан халқына» қоры, Білім беру саласын тұрақты дамыту қоры және Назарбаев Зияткерлік мектептерінің бірлескен «Ауылдық аймақтардағы тірек мектептердің әлеуетін дамыту» жобасына еніп, материалдық-техникалық тұрғыдан қайта жабдықталды. Сондай-ақ, мектеп Назарбаев Зияткерлік мектептерінің мұғалімдерімен әдістемелік байланыс орнатуда. Меніңше жекеменшік мектептерге қарағанда мемлекеттік мектептердің мәртебесі әрқашан биікте болады.
– Қазіргі таңда мектептің мақтанышына айналатын оқушыларыңыз бар ма. Болса олардың жетістіктері жөнінде мәліметтер ұсынсаңыз?
– Әшірбек Сығай атындағы жалпы білім беретін мектебіміздің ашылғанына бар болғаны 2,5 жыл болса да, оқушыларымыз білім мен ғылым, өнер мен спорт салаларында ауыз толтырып айтарлықтай жетістіктерге жетті. Атап айтқанда 2021-2022 оқу жылындағы алғашқы түлектеріміз Ұлттық бірыңғай тестілеуден 133 балл жинады. 2022-2023 оқу жылында 44 оқушы бітіріп, 40 оқушы еліміздің жоғарғы оқу орындарының білім грантын жеңіп алды.
Білім саласы бойынша дәстүрлі түрде өткізілетін Республикалық пәндік олимпиаданың аудандық кезеңінде мектебімізден 16 оқушы жүлдегер атанып, облыстық кезеңде Елтай Бекарыс пен Юлдаш Сугдиана жүлделі ІІІ орынмен марапатталды. Ғылым саласы бойынша оқушыларымыз түрлі байқаулар мен жобалардың жеңімпаздары атанды. «Мамандықтар әлемін ашамын» байқауының облыстық кезеңінде 9 сынып оқушысы Сүлеймен Ақжан жүлделі ІІІ орынмен марапатталды. «Менің Отаным-менің бастамам» республикалық шығармашылық жобалар байқауы облыстық кезеңінің «Қазақстанның жеті кереметі» номинациясымен ІІ дәрежелі диплом және Түркістан облысы Жастар ресурстық орталығының ұйымдастыруымен өткен «Жас талантсың» байқауының жүлдегері Жұмаділлә Қажыакбар марапатталды. Жалпы білім беретін пәндер бойынша ғылыми жоба байқауының облыстық кезеңінде 9 сынып оқушысы Амангелді Еркебұлан жүлделі ІІ орынмен марапатталды. «Қазақ қоғамындағы би-шешендер мұрасы» атты ұйымдастырылған ғылыми жобалар байқауының республикалық кезеңінде 11 сынып оқушысы Дадаханов Мансұр жүлделі ІІ орынмен марапатталды. 2-7 сыныптар арасында ұйымдастырылған «Зерде» ғылыми зерттеулер жобасының облыстық кезеңінен Мақсат Нұрислам және Құдайберген Аянат, Бексары Айболат жүлделі ІІІ орынға ие болды. Қазақстан Республикасының жастар және жасөспірімдер арасындағы волейбол жарысынан 11 сынып оқушысы Амангелді Шахрух командалық есепте жүлделі І орынға ие болды. Ұлттық мектеп лига жарысы бойынша спорттың футбол түрінен мектебіміздің 7- 8 сынып оқушылары аудандық кезеңде жүлделі І орын алып, облыстық жарысқа жолдама алды. Жасөспірімдер және ересектер арасында өткен ашық чемпионатта 45 килограмм салмақта Алишер Диас жүлделі ІІ орын алды. «Дарабоз» республикалық байқауында «Көркем сөз» номинациясы бойынша Дәулетхан Дана жүлделі І орын, «Аспапта ойнау» номинациясы бойынша Бәкір Бекнұр жүлделі І орынға ие болды. Бұлар әрине мектебіміздің мақтаныштары.
– Мектеп ауласын тазалауға, көгалдандыруға оқушылардың үлес қосқанын дұрыс деп есептейсіз бе? Қазіргі таңда осы аталған мәселені қалай шешіп жатырсыздар?
– Мектеп ауласын көгалдандыру жұмысы – оқушы, мұғалім, ата-ана арасында тығыз байланыс болған жағдайда ғана өз нәтижесін береді. Ағаш отырғызу, өсімдіктерді күтуді бағдарламаға жоспарлы түрде енгізген жөн. Бұл жұмыс кезінде өз баласының сабақтан тыс уақытында айналысатын, оны қызықтыратын істі бақылау, байқау барысында ата-ананың да өсімдіктер әлемі туралы түсінігі кеңейеді, қызығушылығы оянады. Олардың өз үйінің ауласын да көгалдандыруына түрткі болады.
– Мектеп ғимараты мектеп оқушыларына сапалы білім беру барысындағы талаптарға сай келе ме?
– Мектеп ғимараты 3 қабатты типтік жобамен салынған. Мектебімізде оқушылардың сапалы білім алуына барлық жағдай жасалған. Сапалы білім беру – оқыту мен тәрбиелеудің үздіксіз үдерісі. Қазіргі кезде білім берудегі мақсат жан-жақты білімді, өмір сүруге бейім өзіндік ой- талғамы бар, адамгершілігі жоғары, қабілетті жеке тұлғаны қалыптастыру. Бұрын оқытуда оқушылар тек қана тыңдаушы, орындаушы болып келсе, ал қазіргі оқушы өздігінен білім іздейтін жеке тұлға екендігіне ерекше мән беріледі.
– Бүгінгі таңда мектептегі жалпы оқушылар саны және мектеп ғимаратының сыйымдылығы қанша оқушыға арналған. Сонымен бірге қанша ауысымда оқиды?
– Мектеп 2021 жылы салынған үш қабатты типтік ғимарат. Ғимарат-28564,4 ш.м жеке абаттандырылған жер учаскесінде орналасқан. Онда дене шынықтыру-спорт (футбол алаңы, баскетбол алаңы, әскери дайындық бойынша сабақтарға арналған алаң, географиялық алаң, жылыжай), шаруашылық, мектеп бағы аймақтары бөлінген. Мектеп аумағы қоршалған. Аумақтың периметрі бойынша бейнебақылау орнатылған. Ғимараттың периметрі бойынша сыртқы электр жарығы қарастырылған. Мектеп ғимаратының жобалық қуаты 300 оқушыға есептелген. Ғимарат суық сумен жабдықтау, кәріз жүйесі бойынша орталықтандырылған инженерлік желілерге қосылған. Жеке жылыту жүйесі бар. Қазіргі таңда 673 оқушы екі ауысымда оқиды.
– Мектепке демеушілер есебінен соңғы үш жылда қосымша қолдау көрсетілді ме? Егер көрсетілсе қандай мәселелеріңізді шешуге қол жеткіздіңіздер?
– Мектебімізге демеушілер есебінен ауыз су ішуге фильтр, мемлекеттік рәміздерді және мектебімізде инклюзивті қолдау ресурстық кабинетінде мүмкіндігі шектеулі балаларға үнемі демеушілер қолдау көрсетеді. «Қазақстан халқына» қоры, Білім беру саласын тұрақты дамыту қоры және Назарбаев Зияткерлік мектептерінің бірлескен «Ауылдық аймақтардағы тірек мектептердің әлеуетін дамыту» жобасына еніп, материалдық-техникалық тұрғыдан қайта жабдықталды.
– Мектептің ағымдағы және күрделі жөндеу жұмыстарына мемлекет есебінен қаржы қаралды ма? Егер қаралып, соңғы жылдары жөндеу жұмыстары жүргізілген болса, мердігерлердің жұмыс сапасына көңіліңіз тола ма?
– Мектебіміздің ашылғанына үш жыл болмағандықтан жөндеу жұмыстарын салып берген мердігер тарапынан ағымдағы жөндеу жұмыстары жүргізуге көмек береді және Сауран аудандық білім бөлімінен ағымдағы жөндеу жұмыстарына құрылыс заттары бөлініп келеді.
– Мектептегі Интернет жылдамдығының көрсеткіші қандай деңгейде?
– Мектебіміз Интернет желісіне қосылған. Мектептердің басым көпшілігінде Интернет жылдамдығын 8 мбит деп айтқанмен, шын мәнінде 2-3 мбит аспайды. Цифрлық құралдарды сапалы пайдалану үшін кем дегенде мектептерде 100 мбит жылдамдық болу керек. Мектепте Интернет жылдамдығы 30 Мбит/с құрайды, яғни орташа деңгейде. Алдағы уақытта Интернет жылдамдығының көрсеткіш деңгейін жоғарылату бойынша жұмыстар жүргізіліп жатыр. Мектебіміз елімізге танымал, Қазақстанның еңбек сіңірген өнер қайраткері, театр сыншысы, аудармашы әрі педагог Әшірбек Сығай атында болғандықтан мұғалімдер де оқушылар да намысқа тырысып, барынша оқуда үздік болуға барымызды саламыз. Атақты ағамыздың абыройын асқақтатсақ деген ойдамыз.
Ләззат САРЫБАЕВА.
Leave a reply
