Бюджет кірісі әділ бөлінуге тиіс

Президент ақша-кредит және салық-бюджет саясатын жетілдіруге де тоқталды. Отандық қаржы жүйесі жұмыс істеп тұрған кезеңде пайыздық канал толыққанды іске қосылмаған. Бұл экономиканы басқарудың басты тетіктерінің бірі – ақша-несие саясатындағы тиімділікті төмендетіп отыр.

«Осы мәселелерді шешу үшін қаржы саласын реттеушілер мен Үкімет тарапынан кешенді іс-шаралар қажет. Монетарлық саясат саласындағы кемшіліктер қаржы секторын дамытуды тежеп отыр. Кері жағдай да бар. Қазіргі кезде тұтынушылық қарыздардың қарқынды өсуі тұрғысында экономикалық белсенділіктің негізгі факторы саналатын корпоративті несиелеу үлесі қысқарып келеді. Бес жылда жалпы берілген қарыздардың ішінде коропоративті несиелеу үлесі 68 пайыздан 41 пайызға дейін азайды.

Кез келген шағын жобаға мемлекеттік даму институттары немесе халықаралық қаржы институттары есебінен несие бөлу жағдайлары кездеседі. Бұл ретте банктерде 11 трлн теңге сомасында өтімділігі жоғары активтер бар. Шын мәнінде, бұл алаңдататын жағдай. Қаржылық реттеуші пруденциялық нормативтерді жеңідету жөнінде қабылданған шаралардан есеп береді. Бірақ деректер көрсеткендей, мұндай шаралар жеткіліксіз.

Сондықтан Ұлттық Банкке, Қаржы нарығын реттеу агенттігі Үкіметпен бірлесіп, экономиканың нақты секторын несиелеуге банктерді жұмылдыру үшін қосымша тетіктер мен ынталандыру қадамдарын даярлау қажет.

Бюджет деңгейлері арасында кірістерді әділ бөлу мәселесі өзекті болып тұр. Қатаң фискалды орталықсыздандыру жағдайында кірістерді бөлу жүйесі объективті емес. Төрт өңірден басқасы дотациялық аймақтарға айналып, орталыққа тәуелді. Шын мәнінде, олар салықтың жиналауын арттыруға ынталандырылмаған. Салдарынан өздерінде жеке қаражаттың тапшылығы қалыптасқан.

Жергілікті бюджеттер қажетті қаржыландыру көлемінің тек бестен бір бөлігін ғана жабады. Ал қалғанын орталықпен келісе отырып қана алу мүмкін. Мен осыған дейін де бұған қатысты пікір білдірген едім. Қазіргі бюджеттердегі бүкіл өзгеріс Республикалық бюджет комиссиясының және мәслихаттардың отырыстарында қаралады. Бұл көбіне шамадан тыс бюрократизмге әкеліп, мерзімін кешіктіреді. Соның салдарынан азаматтардың әлеуметтік үміті ақталмай отыр. Құрылыс-монтаж жұмыстары үшінші жылы ғана басталатын жағдайлар бар. Бұл ретте қазіргі жүйе бюджеттік қаражатты игерудің уақытылы және толықтығын бірінші орынға қойып отыр. Ал шығынның тиімділігі мен орындалған жұмыстың сапасы назардан тыс қалады», деді Қ.Тоқаев.

Мемлекет басшысы жаңа салық-бюджет саясаты қаржы-экономикалық функцияларды аймақтардың пайдасына беруді ұсынды. Кірістер мен шығыстардың едәуір бөлігін өңірлерге беруге мүмкіндік бар. Сондай-ақ оларға қойылатын талап та артылады. Сонда ғана түпкілікті нәтижеге қол жеткізіліп, жергілікті биліктің рөлі мен жауапкершілігі артпақ.

Президент бюджеттік жоспарлауды, бюджетаралық қатынастарды, бағалау жүйесін жетілдіру бойынша нақты тапсырмалар бергенін еске салды. Мұның нәтижесі мардымсыз екеніне тоқталып, Қаржы министрлігін сынға алды.

Стратегиялық жоспарлау және реформалар агенттігіне өңірлермен және сарапшылар қауымдастығымен бірге жоғарыда аталған барлық басымдық бойынша практикалық реформалар пакетін дайындауды тапсырамын. Реформалар азаматтар мен бизнестің мүдделерін толық қанағаттандыруы тиіс, деді осы ретте Президент.

Экономикалық ресурстардың заңсыз шоғырлануына қарсы іс-қимыл мен заңсыз жолмен алынған мүлікті қайтару бойынша жұмыстар басталды. Осы орайда тиісті комиссиялар құрылды. Бірақ соңғы кездері олардың белсенділігі бәсеңдеді. Тауар нарықтарын монополиясыздандыру мен каптиталды қайтаруға бағытталған шараларды жедел қабылдау керек.

Өз ісін адал атқарып келе жатқан бизнеске кедергі келтіру әрекеттеріне жол бермеу қажет. Мұндай деректер бізде кездесіп жатады. Жергілікті жерлерде кәсіпкерлерге қысым көрсету жағдайлары қайта-қайта жалғасып келеді. Егер бұлай жалағаса берсе, онда құқық қорғау органдарының өздеріне қатысты қатаң шаралар қабылдаймыз.